De Nobelprijs economie wordt in 2023 (terecht) toegekend aan de vrouwelijke Harvard hoogleraar Claudia Goldin voor haar wetenschappelijke bijdragen over de “genderkloof” in inkomens en arbeidsparticipatie.

De genderkloof genoot reeds heel wat aandacht, in de V.S.A. ook meer bepaald in studies van een (mannelijk) rechtseconoom, met reeds in 1998 een wetenschappelijke publicatie over de vraag waarom gehuwde vrouwen zoveel uren werken (A. Parkman, Why are Married Women Working so Hard?, International Review of Law and Economics, 1, 1998, 41-49.). De empirische vaststelling dat gehuwde vrouwen met een job meer uren (inclusief huishoudelijke arbeid) werken dan hun echtgenoten was niet zo verrassend. Meer verrassend was dat de kloof in de periode tussen 1960 en 1986 was toegenomen, met een toename van gemiddeld 4 uur meer gewerkte uren per week voor vrouwen, terwijl hun echtgenoten hun werkuren met 2,5 uur verminderden. Hoe dit te verklaren? Bij de mogelijke verklaringen, nog meer verrassend, de empirische bevindingen uit wijzigingen in de echtscheidingswetgeving in die periode.

Het empirisch onderzoek berustte op een “longitudinale panel data” studie bestaande in een combinatie van tijdsserie gegevens over gewerkte uren voor de periode 1975-1981 met cross-sectiedata voor de verschillende (deel) -staten binnen de V.S.A. Immers echtscheidingswetgeving is een aangelegenheid van de deelstaten en was er in die periode niet op hetzelfde tijdstip en niet in dezelfde mate geëvolueerd naar “no-fault divorce”.

Tevoren kon echtscheiding enkel verkregen worden op grond van fouten, zoals overspel, geweld in het huwelijk en verlating. Deze versterkten veelal de positie van gehuwde vrouwen bij onderhandelingen (zoals over alimentatie vergoedingen) bij echtscheiding. Deze bescherming voor gehuwde vrouwen werd afgezwakt door het vergemakkelijken van echtscheiding door de invoering van “no-fault divorce” voor echtgenoten (in hun mid-life crisis).

Uit de cijfers blijkt dat leven in een zgn. “no fault divorce” staat inhield dat niet alleen de tewerkstelling van gehuwde vrouwen er vergrootte, maar ook hun aantal gewerkte uren. De verklaring was dat door de versoepeling van wetgeving en toename van echtscheidingen het netto-voordeel van specialisatie in thuiswerk voor vrouwen verminderde. Naast andere factoren, zoals steeds meer hogere opleiding, waarvoor in de analyse gecorrigeerd wordt, zette het gehuwde vrouwen aan om meer buitenshuis te werken. Dit niet zozeer om het gezinsinkomen te verhogen, maar eerder als een “verzekering” tegen de potentiële kosten en verliezen bij een echtscheiding. Om hun huwelijk nog verder aantrekkelijk te houden voor hun echtgenoot zijn zij dan verplicht verder een substantieel aantal uren aan thuiswerk te besteden.

Dit empirisch onderzoek naar mogelijke effecten illustreert mogelijke onvoorziene en onbedoelde neveneffecten van wijzigingen in de wetgeving.

Deze post is gebaseerd op D. Heremans, “Geletterden en gecijferden. Kwantitatief en empirisch innovatief denken” in Valkuilen in recht en economie (die Keure, 2024). Op 21 februari is er een voorstelling van dit boek.

Dirk Heremans

De bundel Valkuilen in recht en economie (die Keure, 2024) omvat een staalkaart omvat van veertig jaar Leuvense bijdragen op het raakvlak van recht en economie, sinds in 1990 de eerste colleges in “Economic Analysis of Law” van start gingen met Dirk Heremans:

Interdisciplinaire rechtseconomische methodologie

• Dirk Heremans en Joeri Vananroye – Rechten en krommen: kwalitatieve interdisciplinaire rechtseconomie
• Dirk Heremans – Geletterden en gecijferden. Kwantitatief en empirisch innovatief denken
• Wim Moesen en Anouk Vermeyen – Behoorlijk beleid en bekwaam bestuur: vertrouwen in rechtsinstellingen en civiel kapitaal

Vennootschapsrecht en corporate governance

• Koen Geens – Het vennootschapsrecht heeft voor elke tijd wat wils: (i) van beschermer van schuldeisers naar dienaar van aandeelhouders
• Koen Geens – Het vennootschapsrecht heeft voor elke tijd wat wils: (ii) van dienaar van aandeelhouders naar behoeder van duurzaamheid
• Joeri Vananroye – Over huwelijken, kloosters en vennootschappen: een vergelijking op vlak van governance en ledenaantal
• Sofie Cools en Maxime Verheyden – Vennootschappen met een sociaal doel: een complexe uitdaging voor de agency-theorie
• Tom Vos – Controlerende aandeelhouders en duurzame corporate governance: BFF’s of faux amis?

Faillissementsrecht en financiële governance

• Frederik De Leo – Aandeelhouders, schuldeisers en herstructureringen
• Cynthia Van Hulle – Bankroetwetgeving noodzakelijkerwijs “bankroet”?: de visie van een economist
• Dirk Heremans – Het Protocol op de Bankautonomie. Klap op de vuurpijl in Belgische bankencrisis?

EU governance interne markt en mededinging

• Tinne Heremans – Europese interne markt voor vrije beroepen en andere gereguleerde dienstverleners: een illusie?
• Patrcik Van Cayseele – Economie en recht in mededinging ‘The Good, the Bad and the Ugly”
• Dirk Heremans – EU Toezicht staatssteun in de bankencrisis. Regen in Brussel, opklaringen in Parijs

Procedurerecht en gerechtelijke governance van geschillen

• Dirk Heremans en Michiel Verhulst – Collectieve verhaalprocedures: een betere rechtsbescherming?
• Sandra Rousseau – Milieustrafzaken: zijn advocaten de kosten waard?
• Arthur Dyevre – Aanklagen of schikken? Zijn partijen rationeel of verlies-avers?

Staatsrecht, federalisme en political governance

• Dirk Heremans – Institutionele en bevoegdheidsimpasses in de Belgische staatshervormingen. Economisch federalisme voor political governance
• Dirk Heremans en Erik Buyst – Financiële valkuilen in 40 jaar Belgische staatshervorming
• Dirk Heremans – Naar het Leuvens fiscaal financieringsmodel voor political governance

Schrijf hier in voor de boekvoorstelling op 21 februari 2024.

Over de auteurs

Erik Buyst, gewoon hoogleraar Economische Geschiedenis, Departement Economie, F.E.B.; doctor in de Geschiedenis KU Leuven, M.A. Economics Northwestern University

Sofie Cools, docent Vennootschapsrecht, Jan Ronse Instituut voor Vennootschaps- en Financieel Recht, KU Leuven; hoogleraar duurzaam vennootschapsrecht Van der Heijden Instituut, RU Nijmegen; LL.M. Harvard University

Frederik De Leo, gastprofessor KU Leuven en UHasselt; doctor in de Rechtsgeleerdheid, KU Leuven; advocaat bij NautaDutilh

Arthur Dyevre, hoofddocent Rechtstheorie, Rechtsinstellingen en Empirische Jurisprudentie, Centre for Empirical Legal Studies, KU Leuven

Koen Geens, emeritus gewoon hoogleraar Vennootschapsrecht en Financieel Recht KU Leuven; LL.M. Harvard University; kamerlid, voormalig Minister van Financiën en Minister Van Justitie

Dirk Heremans, emeritus gewoon hoogleraar Monetaire en Financiële Economie, Departement Economie, F.E.B. en Rechtseconomie, Faculteit Rechtsgeleerdheid, KU Leuven; doctor in de rechten KU Leuven, Ph.D. Economics University of California, U.C.L.A.

Tinne Heremans, administrateur DG GROW Europese Commissie; doctor in de rechtsgeleerdheid KU Leuven; LL.M. Cornell University

Wim Moesen, emeritus gewoon hoogleraar Openbare Financiën, Departement Economie F.E.B., KU Leuven

Sandra Rousseau, hoogleraar Milieu- Economie, CEDON Centrum voor Economie en Duurzaam Ondernemen, F.E.B. KU Leuven

Joeri Vananroye, hoogleraar Handels- en Insolventierecht en Economic Analysis of Law, Instituut Handels- en Insolventierecht KU Leuven; LL.M. University of Chicago, advocaat

Patrick Van Cayseele, gewoon hoogleraar Industrial Organisation, Departement Economie F.E.B. KU Leuven, en Amsterdam Centre of Law and Economics, Universiteit Amsterdam; CIM Fellow Northwestern University

Cynthia Van Hulle, emeritus gewoon hoogleraar Corporate Finance, Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen, Voorzitter Permanente Onderwijscommissie Master in Economie, Recht en Bedrijfskunde F.E.B., KU Leuven

Maxime Verheyden, doctoraatsonderzoeker Jan Ronse Instituut voor Vennootschaps- en Financieel Recht, KU Leuven

Michiel Verhulst, Master in Economie, Recht en Bedrijfskunde, doctor in de Rechtsgeleerdheid, Centrum voor Rechtsmethodiek, KU Leuven

Anouk Vermeyen, docent Departement Economie, KU Leuven

Tom Vos, gastprofessor aan de Jean-Pierre Blumberg Leerstoel, Universiteit Antwerpen, universitair docent Universiteit Maastricht, wetenschappelijk medewerker Jan Ronse Instituut voor Vennootschaps- en Financieel Recht, KU Leuven; advocaat Linklaters