Het WVV als middel tegen terreur: strengere transparantieverplichtingen voor VZW’s en stichtingen

Nog voor de goedkeuring van het nieuwe Wetboek van vennootschappen en verengingen (WVV) werd er in de Kamercommissie Handels – en Economisch Recht al een wetsvoorstel ingediend tot wijziging van datzelfde WVV. Concreet voorziet het wetvoorstel in een algemene verplichting voor VZW’s en stichtingen om hun jaarrekening bij de NBB neer te leggen en de verplichting om alle inkomende en uitgaande giften te registreren.

Het ingediende wetsvoorstel beoogt meer transparantie te verkrijgen inzake de financiering van VZW’s, IVZW’s en stichtingen en is bedoeld als een anti-terreurmaatregel. Hoewel het goedgekeurde WVV hierover geen woord rept, hebben een aantal volksvertegenwoordigers alsnog een wetsvoorstel ingediend om hier aan tegemoet te komen.

Alle VZW’s moeten hun jaarrekening neerleggen bij de Balanscentrale van deNationale Bank

Onder het W.Venn. en het huidige WVV bepaalt art. 3:47, §2 WVV of een VZW zijn jaarrekening moet neerleggen bij de griffie van de ondernemingsrechtbank, dan wel bij de Balanscentrale van de Nationale Bank (NBB). Wanneer een VZW niet meer dan één van de volgende criteria overschrijdt, is zij verplicht haar jaarrekening enkel neer te leggen op de griffie van de ondernemingsrechtbank: 1) een jaargemiddelde hebben van vijf werknemers, 2) in totaal niet meer dan 334 500 euro aan niet-recurrente ontvangsten hebben, en 3) niet meer dan 1 337 000 euro aan bezittingen hebben. Voldoet de VZW in kwestie aan twee of meer criteria, is zij verplicht haar jaarrekening neer te leggen bij de Balanscentrale van de Nationale Bank. Art. 3:51, §2 bevat eenzelfde regeling voor kleine stichtingen.

Het voorliggende wetsvoorstel schaft de neerlegging ter griffie echter af en voert een algemene neerleggingsplicht bij de NBB in voor alle VZW’s en stichtingen. Elke VZW of stichting dient zijn jaarrekening neer te leggen bij de Balanscentrale van de Nationale Bank (NBB), ongeacht de grootte van de VZW of stichting.

De gevolgen voor kleine VZW’s en kleine stichtingen lijken op het eerste zicht beperkt volgens de indieners van het wetsvoorstel: de online indiening bij de NBB vervangt de neerlegging van de papieren jaarrekening op de griffie van de ondernemingsrechtbank en moet worden gezien als een vereenvoudiging. Voor derden wordt het bovendien makkelijker om de jaarrekening van de VZW of stichting te controleren: hij zal hiervoor niet meer naar de griffie moeten maar kan dit gewoon vanuit zijn luie zetel. Fair enough, al is een klein detail wel dat aan de neerlegging bij de NBB een publicatiekost is verbonden, terwijl de neerlegging ter griffie gratis was. De precieze kost moet nog worden bepaald (bij vennootschappen differentieert men immers op basis van balanstotaal, omzet en aantal werknemers), maar zeker is dat er voor kleine VZW’s een extra administratieve kost bijkomt.

Register van inkomende en uitgaande giften naar het buitenland voor (I)VZW’s en stichtingen

De invoering van een giftenregister is een maatregel die ongetwijfeld voor meer administratief rompslomp zal zorgen. Het wetsvoorstel verplicht immers alle VZW’s, IVZW’s, stichtingen van Belgisch recht en die met een bijkantoor in België om een register bij te houden met daarin alle inkomende en uitgaande giften van en naar het buitenland. Men doelt daarbij zowel op rechtstreekse als onrechtstreekse giften. Enkel bij beperkte giften voorziet het wetsvoorstel in een uitzondering: wanneer een VZW of stichting in totaal voor minder dan 3000 euro giften ontvangt die van het buitenland komen of voor het buitenland bestemd zijn, hoeft zij geen register bij te houden.

Voor alle andere VZW’s en stichtingen die giften van en voor het buitenland ontvangen, geldt de registerplicht wel. De vorm en aan te geven gegevens van het register wordt verder uitgewerkt in KB’s. Naast het zorgvuldig registreren van de inkomende en uitgaande giften, dient de non profit organisatie het register op haar zetel bewaren en moet het register ook worden neergelegd als bijlage bij de jaarrekening. In tegenstelling tot de jaarrekening zelf zal het giftenregister niet publiek toegankelijk zijn: enkel overheidsdiensten hebben er toegang toe. Houdt een VZW of stichting geen register bij, kan de ondernemingsrechtbank ultiem de gerechtelijke ontbinding uitspreken als sanctie, tenzij de VZW of stichting in kwestie tijdig remedieert.

Het brede personele (alle organisaties) en materiële (alle giften van en voor het buitenland) toepassingsgebied, gecombineerd met de lage drempel (meer dan 3000 euro), doet vrezen dat de nieuwe maatregelen veel non profit organisaties zullen treffen. De administratieve overlast is duidelijk: zowel een grote NGO, actief in de ontwikkelingshulp met jaarlijks duizenden giften, als een lokale VZW die waterpompen plaatst in een derdewereldland en hiervoor jaarlijks 10 000 euro aan donaties krijgt, zullen onderworpen zijn aan deze verplichting. Voor de bestuurders van veel VZW’s, IVZW’s en stichtingen betekent het ten slotte weer een extra administratieve last.

Bram Van Baelen