Boek 1 Nieuw Burgerlijk Wetboek (algemeen deel): zoektocht naar oplossingen voor een privaatrecht op maat van de hedendaagse maatschappelijke uitdagingen (afl. 7: Tijdsbepaling, voorwaarde en termijnen)
1 . Artikelen 1.6 en 1.7. Volgens artikel 1.6 kunnen de gevolgen van een rechtshandeling[1] aan een tijdsbepaling of een voorwaarde worden verbonden, tenzij de wet of haar aard zich daartegen verzet. Artikel 1.7 gaat, gedetailleerd, in op de berekening van termijnen in dagen, uren of maanden.
2. Tijdsbepaling of voorwaarde. In de toelichting worden de tijdsbepaling en de voorwaarde gedefinieerd. Die definities horen in de voorgestelde wettekst te worden opgenomen. Ook het onderscheid tussen de schorsende en de uitdovende werking van de tijdsbepaling en voorwaarde zou op zijn plaats zijn in artikel 1.6.
Een nog nijpender probleem, waarop artikel 1.6 het antwoord schuldig blijft, is de volgende vraag : wie beslist dat de gevolgen van een rechtshandeling aan een tijdsbepaling of een voorwaarde zijn verbonden? Het verdient aanbeveling dat daarover in de voorgestelde wettekst stelling wordt genomen. Het ligt voor de hand dat de wetgevers en de bij een rechtshandeling betrokken partijen de gevolgen van een rechtshandeling[2] aan een tijdsbepaling of een voorwaarde kunnen verbinden[3]. De algemene bewoordingen van artikel 1.6 leiden evenwel naar de vraag of zij de enigen zijn? Kunnen de hoven en rechtbanken, bij toepassing van artikel 1.6, tijdsbepalingen en/of voorwaarden aan de gevolgen van rechtshandelingen verbinden, wanneer die noch door de wetgever, noch door partijen werden voorzien[4]?
In de toelichting wordt daarop niet ingegaan; de mogelijkheid wordt evenmin uitgesloten. Onzekerheid daarover heeft tot gevolg dat artikel 1.6 onvoldoende toegankelijk en precies is. Indien het de bedoeling is dat de rechter een tijdsbepaling en/of voorwaarde aan de gevolgen van een rechtshandeling kan verbinden, moet de wetgever dat niet alleen voorschrijven, maar moet hij die bevoegdheid ook nauwkeurig afbakenen.
3. “Tenzij de wet of haar aard zich daartegen verzet”. De verwijzing naar de wet vergt geen toelichting; die naar “haar aard” vraagt dat des te meer. De “aard” van de wet verwijst, klassiek, naar het onderscheid tussen gebiedende en verbiedende wetten[5], enerzijds, en wilsaanvullende wetten, anderzijds. Wordt met die zinsnede bedoeld dat er geen tijdsbepaling of voorwaarde kan worden verbonden aan de gevolgen van een rechtshandeling die door een gebiedende of verbiedende wet wordt beheerst of hebben de opstellers iets anders voor ogen? Hoe dan ook, moet daarin klaarheid worden gebracht. De toelichting doet dat niet. Daarin wordt vermeld dat er uitzonderingen bestaan op de regel dat aan de gevolgen van een rechtshandeling een tijdsbepaling of een voorwaarden kan worden verbonden, namelijk wanneer zulks in strijd is met de wet of “onverenigbaar met de aard van de rechtsverhouding (bijvoorbeeld een huwelijk onder tijdsbepaling)”. Die uitleg laat niet toe de inhoud, zin en draagwijdte te vatten van de woorden “of haar aard zich daartegen verzet”.
4. Berekening termijnen. Die berekening betreft, per definitie, de schorsende of uitdovende tijdsbepaling. Het is niet de bedoeling in dit kader op elke technische regel desbetreffend in te gaan. Slechts enkele aandachtspunten komen hierna aan bod.
Uit artikel 1.7, § 6 blijkt dat de voorgestelde berekeningswijze van termijnen van toepassing is tenzij de wet of een rechtshandeling anders bepaalt[6]. Is het wel verstandig om aan de rechtsonderhorige de mogelijkheid te geven om met een rechtshandeling af te wijken van de betekenis, die in de tijdsberekening toekomt aan een dag, een week, een maand, een jaar of een uur? [7] Wordt daarmee geen weg geopend die met valkuilen bezaaid ligt? Wat is overigens de toegevoegde waarde van een termijnsberekening die afwijkt van de in artikel 1.7 bepaalde technische regels, eenmaal zij door de wetgever worden bijgevallen?
Op zichzelf is de regel van artikel 1.7, § 4 eerste lid duidelijk[8]: indien de laatste dag van een andere dan in uren omschreven termijn waarbinnen een prestatie of mededeling moet worden verricht, een wettelijke feestdag, een zondag of een zaterdag is, dan loopt deze termijn af bij het einde van het laatste uur van de daaropvolgende werkdag. De tweede alinea is daarvan het tegendeel: “deze paragraaf is niet van toepassing op termijnen die met terugwerkende kracht vanaf een bepaalde datum of gebeurtenis worden berekend”. Wat wordt daarmee bedoeld? Het is nutteloos soelaas van de toelichting te verwachten. Vermits de vraag of een termijn al dan niet werd geëerbiedigd steeds retrospectief wordt beoordeeld en beantwoord, lijkt het eerste lid van artikel 1.7, § 4 volledig door het tweede lid te worden ondermijnd. In die omstandigheden, is het beter de tweede alinea te schrappen.
In een reeks bijdragen onderzoeken Prof. L. Cornelis en Prof. R. Feltkamp de bepalingen van het voorgestelde Boek I Nieuw Burgerlijk Wetboek.
Prof. Em. L. Cornelis
Hoogleraar emeritus Verbintenissenrecht en advocaat
Prof. R. Feltkamp
Docent VUB Financieel- en economische recht
Selected topics law of obligations and contract law (Vakgroep PREC / BuCo)
advocaat
[1] De artikelen 1.6 en 1.7 blijken dus enkel op rechtshandelingen betrekking te hebben.
[2] En, wat de wetgever betreft, eveneens van een rechtsfeit.
[3] Wat impliciet door artikel 1.7, § 6 wordt bevestigd.
[4] Bijvoorbeeld respijttermijnen en/of – voorwaarden.
[5] Waartoe de wetten van (1) openbare orde, (2) goede zeden en (3) van dwingend recht behoren.
[6] In de toelichting wordt gesproken van “default rules” (wilsaanvullende regels).
[7] Door bijvoorbeeld te bepalen dat een dag uit 17 uren, een week uit 3,5 dagen, een maand uit 6 weken, een jaar uit 195 dagen en een uur uit 48 minuten enz. bestaat.
[8] Mits het woordje “behaalde” in de Nederlandse tekst wordt geschrapt.
Corporate Finance Lab 