Een vennootschap die voertuigen huurde gaat failliet waardoor de huursom niet volledig wordt betaald. De verhuurder zoekt verhaal bij een bestuurder van de gefaillieerde vennootschap die als orgaan van de vennootschap de huurovereenkomst had ondertekend. De algemene voorwaarden van die huurovereenkomst bepaalden :
“Indien het materieel in huur genomen wordt door een vennootschap is niet enkel deze vennootschap gehouden tot naleving en uitvoering van de overeenkomst maar ook, te persoonlijken titel, hoofdelijk en ondeelbaar met de huurder, de bestuurder, zaakvoerder of gevolmachtigde die namens de vennootschap de overeenkomst heeft getekend. De ondertekenaar verbindt zich dus ook persoonlijk, hoofdelijk en ondeelbaar met de vennootschap waarvoor hij optreedt, tot naleving van alle bepalingen voorzien in de overeenkomst en de algemene voorwaarden van deze overeenkomst.”
Volstaat dit om de bestuurder die namens de vennootschap ondertekende persoonlijk te verbinden voor de onbetaalde vennootschapsschuld? Het Hof van Cassatie sprak zich hier over uit in een arrest van 27 januari 2017 (C.16.0141.N).
Het Hof van Beroep van Antwerpen zag hier in eerste instantie geen graten in. Het redeneerde dat door een overeenkomst te ondertekenen, de ondertekenaar akkoord gaat met de in de overeenkomst opgenomen voorwaarden. Dat de ondertekenaar in kwestie optreedt als orgaan van een vennootschap, verhindert niet dat hij ook instemt met de bepalingen uit de overeenkomst die betrekking hebben op zijn persoonlijk vermogen. De bestuurder kon volgens het Hof van Beroep dus aansprakelijk worden gehouden voor de achterstallige huur.
Het Hof van Beroep werd evenwel teruggefloten door het Hof van Cassatie. Wanneer een bestuurder het petje van orgaan van een vennootschap opzet, wordt deze bestuurder volgens Cassatie alleen maar geacht rechtshandelingen te stellen namens de vennootschap. Het orgaan kan zich enkel persoonlijk verbinden als het daarmee ook in eigen naam instemt. Een vertegenwoordiger die in hoedanigheid handelt is geen partij bij de overeenkomst. Art. 61 § 1 W.Venn. herhaalt die algemene regel voor organen van vennootschappen.
Algemene voorwaarden in een contract met de vennootschap kunnen een bestuurder die optreedt als orgaan van een vennootschap niet zomaar als medeschuldenaar aanduiden. Daartoe moet de bestuurder zich ook uitdrukkelijk persoonlijk verbinden. Omdat in casu de bestuurder alleen als orgaan van de vennootschap optrad, is enkel de vennootschap verbonden door de overeenkomst, zo besluit Cassatie. De bestuurder is slechts een derde bij de overeenkomst die ten gevolge van artikel 1165 Burgerlijk Wetboek (BW) niet gehouden kan worden tot betaling van de achterstallige huurschuld. Het Hof overweegt:
“1. Krachtens artikel 1134, eerste lid, Burgerlijk Wetboek strekken alle overeenkomsten
die wettig zijn aangegaan, degenen die ze hebben aangegaan tot wet.
Krachtens artikel 1108 Burgerlijk Wetboek is onder meer de toestemming van de
partij die zich verbindt, een vereiste voor de geldigheid van een overeenkomst.
2. Naar luid van artikel 1165 Burgerlijk Wetboek brengen overeenkomsten alleen
gevolgen teweeg tussen de contracterende partijen. Zij brengen aan derden
geen nadeel toe en strekken hun slechts tot voordeel in het geval bepaald bij artikel
1121.
3. Overeenkomstig artikel 61, § 1, Wetboek van Vennootschappen handelen de
vennootschappen door hun organen waarvan de bevoegdheden worden vastgesteld
door dit wetboek, het doel en de statuten. De leden van deze organen zijn niet persoonlijk
verbonden voor de verbintenissen van de vennootschap.
4. Uit de samenhang van deze wetsbepalingen volgt dat een door een vennootschap
gesloten overeenkomst alleen deze vennootschap bindt en niet de natuurlijke
persoon die in zijn hoedanigheid van orgaan van de vennootschap de overeenkomst
namens de vennootschap heeft gesloten. Hij kan enkel als medeschuldenaar
van die overeenkomst worden aangemerkt mits hij zich zelf daartoe, in eigen
naam, verbonden heeft.”
Uit de beslissing kan worden afgeleid dat het Hof van Cassatie verwacht dat een contractspartij van de vennootschap die ook de bestuurder wil kunnen aanspreken moet aandringen dat die bestuurder het juiste petje draagt: orgaan van de vennootschap of in persoonlijke naam. Wil de tegenpartij dat de bestuurder in beide hoedanigheden partij is tot de overeenkomst – wat overigens niet ongebruikelijk is – dan moet men best de bestuurder twee keer laten tekenen en telkens verduidelijken in welke hoedanigheid.
Deze relatief formalistische regel blinkt uit in helderheid, maar staat op enigszins gespannen voet met de ruime interpretatie van het toestemmingsbegrip van artikel 1108 BW. Ons recht aanvaardt impliciete en stilzwijgende wilsuitingen, en in uitzonderlijke omstandigheden kan toestemming zelfs afgeleid worden uit niet-handelen. In die zin kan het verrassen dat het ondertekenen van een overeenkomst door een natuurlijke persoon, nochtans de wilsuiting bij uitstek, die natuurlijke persoon niet verbindt, enkel en alleen omdat deze tekent in een andere naam.
Dit formalisme is wellicht mee ingegeven doordat een persoonlijke zekerheidsstelling door een bestuurder in algemene voorwaarden eerder ongebruikelijk is.
Het is alsof door het opzetten van zijn petje van vennootschapsorgaan de bestuurder vergeet wie hij echt is. Dit is natuurlijk een juridische fictie. In deze omstandigheden lijkt het Hof zulke klinische scheiding der hoedanigheden echter genegen.
Je est un autre. Zouden er in het Hof liefhebbers van Rimbaud te vinden zijn?
Corporate Finance Lab 