Een ‘second wind’ voor de Comm. V?

De Comm.V is misschien een onbekende, maar geen onbelangrijke vennootschapsvorm. De populariteit van de Comm. V is verrassend groot. En stijgend.

Een zoekopdracht voor de “rubriek oprichting (nieuwe rechtspersoon, opening bijkantoor enz.)” voor het jaar 2016 levert 3836 resultaten op. In 2015: 3487; in 2014: 2972; in 2013: 2595.

Ter vergelijking: in 2016 geeft deze zoekopdracht voor de BVBA 12827 resultaten op; voor de CVBA 285; voor de NV 626; voor de VOF 1845.

Met deze maatstaf gemeten is de Comm.V de op één na meest populaire vennootschapsvorm. Deze maatstaf moet uiteraard genuanceerd worden. Dit cijfer omvat zowel de oprichtingen als de openingen van een bijkantoor. Ook zegt het aantal oprichtingen niet meteen iets over het economisch belang. Niettemin: de Comm. V is belangrijker dan de aandacht ervoor in onderwijs en onderzoek laat vermoeden.

Hoe zal deze vorm varen na een hervorming van het vennootschapsrecht?

Wat misschien verwacht zou kunnen worden is dat deze vorm aan belang zal inboeten. Historisch was de Comm.V de enige manier om zonder ad hoc overheidsgoedkeuring, openbaar onder vennootschapsvorm te handelen en,  wat de commanditaire vennoten (de “stille”) betreft, te genieten van beperkte aansprakelijkheid.

Naar mate beperkte aansprakelijk soepeler wordt uitgedeeld door de wetgever, zou men kunnen denken, zal ook het belang van deze vorm afnemen. De losprijs voor de beperkte aansprakelijkheid van de commanditaire vennoten is immers de onbeperkte en hoofdelijke aansprakelijkheid van de gecommanditeerde vennoten (de “werkende”). In andere vennootschapsvormen (denk: BV(BA)) wordt de beperkte aansprakelijkheid goedkoper aangeboden.

Toch is onze voorspelling net omgekeerd: de stille populariteit van de Comm.V zou wel eens een flinke duw kunnen krijgen. Deze vorm met 12de eeuwse oorsprong wacht misschien een second wind in de 21ste eeuw.

De onbeperkte aansprakelijkheid van de gecommanditeerde vennoot verantwoordt de beperkte aansprakelijkheid voor de commanditaire vennoot tegen zeer lichte voorwaarden en met nauwelijks regels van dwingend recht. Dat minstens één vennoot wakker ligt omdat hij zijn persoonlijk vermogen riskeert, verantwoordt dat andere vennoten aan een lage prijs kunnen genieten van een aansprakelijkheidsbeperking. De Comm.V is in dat opzicht our own private Delaware.

Historisch werd bij de gecommanditeerde vennoot altijd gedacht aan een natuurlijke persoon. Een fysiek iemand die ’s nachts letterlijk wakker ligt terwijl de sleeping partner zoet droomt van zijn beperkte aansprakelijkheid.

Er is echter geen enkele wettelijke of dogmatische regel die zich verzet tegen een andere rechtspersoon als gecommanditeerde vennoot (E. Wymeersch, “Kritische benadering en synthese van de besproken vennootschappen, in Miskende vennootschapsvormen, KFBN, Antwerpen, Kluwer, 1990, 156, nr. 4; zie in Nederland A. Tervoort, Het bestuursverbod bij de commanditaire vennootschap, 63 en 101).

De onbeperkte aansprakelijkheid kan in zo’n mengvorm (“Comm. BV”) worden afgeleid naar een vehikel met beperkte aansprakelijkheid; de natuurlijke personen achter dat vehikel zullen rustiger slapen dan werd geanticipeerd bij het uittekenen van de vederlichte regels voor de Comm.V.

In het te verwachten recht zal door de flexibilisering van de BV(BA) het oprichten van een niet-fysieke gecommanditeerde vennoot wellicht goedkoper worden.  Door het afschaffen van het wettelijke minimumkapitaal geldt de onbeperkte aansprakelijkheid van de gecommanditeerde vennoot slechts voor een beperkt, mogelijks zeer beperkt, vermogen (zie reeds E. Wymeersch, “Kritische benadering en synthese van de besproken vennootschappen, in Miskende vennootschapsvormen, 156, nr. 4.).

In een “Comm.BV” ligt niemand dan nog wakker van het vennootschapsrisico: de commanditaire vennoot niet door de aansprakelijkheidsbeperking volgend uit de Comm.V en binnen de gecommanditeerde vennoot niemand door de aansprakelijkheidsbeperking eigen aan de BV.

Maar waarom zou je de regels van twee vormen willen cumuleren om beperkte aansprakelijkheid te genieten die je bij één vorm ook kan krijgen?

Dat kan vooral nuttig zijn voor de voorwaarden die de wetgever verbindt aan de beperkte aansprakelijkheid ná de oprichting. Die zijn in de Comm. V onbestaand of buitengewoon rudimentair. Indien de operationele activiteiten en inkomsten  van de onderneming op het niveau de Comm.V worden geplaatst zal men weinig last hebben van de strengere regels in een BV(BA).  Een voorbeeld daarvan zijn de lapidaire regels inzake uitkeringen in de Comm.V. Strengere uitkeringsregels in de BV kunnen worden omzeild door de inkomsten te laten binnenkomen in de Comm.V en dus ook door de Comm.V te laten uitkeren. De toepasselijke uitkeringsregels zijn dan die van de Comm.V en niet die van de BVBA.

Ook de aangekondigde flexibiliteit bij de keuze van het toepasselijke vennootschapsrecht (Belgisch, Europees of exotisch) biedt hier mogelijkheden tot dépeçage: voor één onderneming worden à la carte de voordelen van verschillende vennootschapsrechten geselecteerd (cherrypicking). Een Belgisch Comm. V biedt derden het comfort van te handelen met een Belgische vorm en een licht regime.  Voor het afdekken van de onbeperkte aansprakelijkheid van de gecommanditeerde vennoot kan op de wereldmarkt van vennootschapsrechten worden gezocht naar het koopje van de dag.

‘t Schijnt dat Bulgarije een buitenkansje is dezer dagen.

Het reisadvies van Buitenlandse Zaken waarschuwt wel voor dieren op de openbare weg. Maar met enkel een brievenbus ter plaatse heeft u daar betrekkelijk weinig last van.

Deze blogpost is gebaseerd op J. Vananroye, “De commanditair kan uit de kast”, TRV 2016, 628 e.v. waarin we ook ingaan op regulatoire strategieën om opportunistisch gebruik van een “Comm. BV” tegen te gaan. 

Joeri Vananroye